نمونه برداری از محیط های آبی: کلرزدایی و حذف فلز از نمونه ها 

(1) کلرزدایی از نمونه ها (dechlorination):

درصورتی که در نمونه جمع آوری شده کلر باقیمانده (residual chlorine) و یا هر نوع هالوژن دیگری وجود داشته باشد لازم است که یک عامل احیاکننده به ظرف نمونه برداری اضافه شود. البته حذف کلر از نمونه درمورد تست های میکروبی که در آن ها نمونه در همان محل نمونه برداری مستقیماً وارد ظرف محتوی محیط کشت می شود [مثل آزمون حضور-غیاب که در آن نمونه مستقیماً وارد ظرف محتوی محیط کشت PA broth استریل می شود] لزومی ندارد. معروف ترین عامل احیاکننده ای که برای حذف کلر از نمونه آبی استفاده می شود ترکیب تیوسولفات سدیم با فرمول شیمیایی Na2S2O3 است. تیوسولفات سدیم با خنثی کردن کلر باقیمانده در نمونه از اثر باکتری کشی کلر در طی زمان انتقال نمونه به آزمایشگاه جلوگیری کرده و لذا آزمون میکروبی انجام شده در آزمایشگاه نتیجه دقیق تری از وضعیت میکروبی آب نمونه گیری شده را در زمان نمونه برداری نشان می دهد.

نحوه استفاده از تیوسولفات سدیم برای کلرزدایی نمونه:

مقدار: برای نمونه های آب آشامیدنی می توان مقدار 1/0 میلی لیتر از محلول 3 درصد تیوسولفات سدیم را به یک بطری 120 میلی لیتری نمونه برداری اضافه کرد. برای نمونه های گرفته شده از خروجی تصفیه خانه فاضلاب یا همان نمونه فاضلاب کلرزنی شده مقدار 1/0 میلی لیتر از محلول 10 درصد این تیوسولفات سدیم در یک بطری 120 میلی لیتری نمونه برداری باید استفاده شود که این مقدار از این عامل احیاکننده می تواند غلظتی در حدود 15 میلیگرم در لیتر کلر باقیمانده را در نمونه خنثی کند. غلظت تیوسولفات سدیم در این بطری 100 میلی گرم در لیتر خواهد بود.

روش: پس از اضافه کردن تیوسولفات سدیم با مقادیر فوق به ظرف نمونه برداری که قبلاً تمیز شده است در ظرف بسته شده و به یکی از دو روش حرارت خشک (با استفاده از فور) و یا حرارت مرطوب (با استفاده از اتوکلاو) استریل شود. لازم به ذکر است کیسه ها یا بطری های پلاستیکی که از قبل استریل شده و محتوی تیوسولفات سدیم هستند نیز به صورت تجاری قابل تهیه می باشند.

 

(2) حذف فلز از نمونه ها:

وجود فلز در غلظت های بالا در یک نمونه آب می تواند اثر مهاری بر میکرارگانیسم های نمونه داشته باشد. لذا درصورتی که در نمونه آب جمع آوری شده مقدار زیادی فلز (از جمله غلظت های بیش از 1/0 میلی گرم در لیتر مس و روی) وجود داشته باشد و یا اینکه در نمونه های پساب غلظت فلزات سنگین بالا باشد لازم است که ظرف نمونه براداری محتوی یک عامل کلات دهنده (chelating agent) باشد. این عامل کلات دهنده سمیت فلز در نمونه را کاهش می دهد. افزودن چنین ماده ای به ظرف نمونه برداری به ویژه زمانی اهمیت دارد که زمان انتقال چنین نمونه هایی به آزمایشگاه چهار ساعت یا بیشتر باشد.

نحوه استفاده از عامل کلات دهنده برای حذف فلز از نمونه:

مقدار: برای نمونه های فوق باید غلظت 372 میلی گرم در لیتر از نمک دی سدیم EDTA (اتیلن دی آمین تترااستیک اسید) در ظرف نمونه تأمین شود. برای این منظور می توان به یک ظرف 120 میلی لیتری مقدار 3/0 میلی لیتر از محلول 15 درصد EDTA را اضافه کرد. قبل از استفاده از محلول EDTA لازم است که pH این محلول روی 5/6 تنظیم شود.

روش: پس از اضافه کردن مقدار مناسب از محلول EDTA به ظرف نمونه برداری که قبلاً تمیز شده است در ظرف بسته شده و به یکی از دو روش حرارت خشک (با استفاده از فور) و یا حرارت مرطوب (با استفاده از اتوکلاو) استریل شود.

تذکر: برای نمونه هایی که علاوه بر فلز دارای کلر باقیمانده نیز هستند باید محلول تیوسولفات سدیم نیز قبل از نمونه برداری به صورت جدا از محلول EDTA و یا همراه با آن به ظرف وارد شود.

 

منبع: بخش ۹۰۶۰ از دستورالعمل Standard Methods (چاپ ۲۰۰۵)