استریلیزیاسیون یا همان سترون سازی به معنای از بین بردن تمامی اشکال زنده در یا روی یک محیط یا ماده است. این اشکال مختلف شامل سلول های زنده باکتری ها و یوکاریوت ها، اندوسپور باکتری ها، اسپور قارچ ها، ذرات ویروسی و کوچکتر از ویروس می باشد.

استریلیزاسیون فرآیندی است مطلق بدین معنی که یک محیط یا ماده یا استریل است یا غیراستریل و اصطلاحی به صورت نیمه استریل یا تقریباً استریل وجود ندارد.

روش های مختلف استریلیزاسیون که در آزمایشگاه میکروبیولوژی قابل انجام می باشند را می توان در دو گروه روش های فیزیکی و شیمیایی قرار داد.

روش های فیزیکی: سوزاندن، اتوکلاو کردن، استفاده از آون (فور)، فیلتراسیون و پرتوتابی

روش های شیمیایی: استفاده از مواد شیمیایی ضدعفونی کننده و گندزدا

۱) سوزاندن: در آزمایشگاه میکروبیولوژی پس از انجام کشت و انتقال کشت با استفاده از لوپ سیمی و یا آنس (نیدل) با گرفتن و سرخ کردن این ابزارهای کشت روی شعله آن ها را استریل می کنند.

۲) اتوکلاو کردن: دستگاه اتوکلاو از محفظه ای تشکیل شده که در آن فشار بخار آب دمای مناسب برای استریل شدن محلول های مقاوم به حرارت و محیط های کشت را تأمین می کند. معمولاً برای استریل کردن موارد مذکور در این دستگاه دمای دستگاه روی ۱۲۱ درجه سانتیگراد و زمان سنج (تایمر) روی ۱۵ دقیقه تنظیم می شود. البته در مورد برخی محلول ها از قبیل محلول های قندی و برخی مواد این دما و یا زمان بر حسب دستورالعمل های موجود متفاوت خواهد بود.

۳) استفاده از آون (فور): اساس این دستگاه مشابه فر آشپزخانه می باشد و در آن از حرارت خشک برای استریل کردن ظروف شیشه ای، ظروف فلزی و موارد مشابه استفاده می شود. با توجه به اینکه قدرت نفوذ حرارت خشک کمتر از حرارت مرطوب می باشد دما و زمان لازم برای استریل شدن موارد فوق در آون بیش از اتوکلاو است. برای استریل کردن در آون می توان از دمای 160 تا 170 به مدت یک ساعت استفاده کرد. البته در مورد برخی وسایل از قبیل برخی ظروف نمونه برداری که دماهای بالا سبب تغییر حالت آن ها می شود باید از دماهای پایین تر استفاده کرد و درعوض مدت زمان استریلیزاسیون را افزایش داد.

4) فیلتر کردن: در این روش محلول یا هوایی که قرار است استریل شود از خلال یک صافی یا همان فیلتر عبور داده می شود. قطر منافذ این فیلتر به صورتی باید باشد که مانع عبور میکروارگانیسم ها شود. با این حال انواعی از میکروارگانیسم ها نیز وجود دارند که به دلیلی کوچک بودن اندازه از فیلتر عبور خواهند کرد. همچنین میکوپلاسماها علاوه بر کوچکی بدون شکل بوده لذا قادر به عبور از منافذ فیلتر هستند. بنابراین برخی منابع علمی روش فیلتراسیون را بیشتر به عنوان روشی برای کاهش بار میکروبی محلول های حساس به حرارت و هوا معرفی می کنند تا یک روش استریلیزاسیون. از روش فیلتراسیون در ساختار هودهای میکروبی (هوهای لامینار) و نیز در فیلتر کردن محلول های حساس به حرارت همچون محلول گلوکز، آنتی بیوتیک ها، بیوتین، فنیل آلانین و غیره استفاده می شود. نگارندگان کتاب معروف Biology of Microorganisms که در بین میکروب شناسان تحت عنوان Brock شناخته می شود انواع فیلترها را به سه گروه فیلترهای عمقی (depth filters)، فیلترهای غشایی (membrane filters) و فیلترهای نوکلئوپور (nucleopore filters) تقسیم بندی می کنند.

5) پرتوتابی: در میکروبیولوژی از دو دسته پرتو ماورابنفش و گاما برای استریل کردن استفاده می شود. پرتوهای ماورابنفش به گروه پرتوهای غیریونیزه کننده تعلق دارند و با اثر اختصاصی روی DNA و ایجاد اختلال در آن سبب مرگ سلول میکروبی می شوند. از پرتوهای ماورابنفش برای استریل کردن هوای آزمایشگاه و نیز فضای درونی هودهای میکروبی استفاده می شود. پرتوهای گاما به گروه پرتوهای یوینیزه کننده تعلق داشته که به دلیل طول موج کوتاه، انرژی بالا و قدرت نفوذی که دارند برای استریل کردن ظروف آزمایشگاهی بسته بندی شده در کارخانه های تولید ظروف آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرند.